Περάσαμε κάβους πολλούς

Της Τριανταφυλλιάς Μήτρου (δημοσιεύτηκε στη Φωνή του Λαυρίου, αριθμ. φύλλου 6)


Περάσαμε κάβους πολλούς.........


Περάσαμε κάβους πολλούς, πολλά νησιά,
τη θάλασσα που φέρνει την άλλη θάλασσα,
γλάρους και φώκιες.
Δυστυχισμένες γυναίκες κάποτε με ολολυγμούς
κλαίγανε τα χαμένα τους παιδιά κι άλλες αγριεμένες
γύρευαν το Μεγαλέξανδρο και δόξες
βυθισμένες στα βάθη της Ασίας.
Αράξαμε σ'ακρογιαλιές γεμάτες αρώματα
νυχτερινά, με κελαηδίσματα πουλιών, νερά
που αφήνανε στα χέρια τη μνήμη μιας μεγάλης
ευτυχίας.

Γιώργος Σεφέρης

Το Λαύριο κατά τη νεώτερη ιστορία του, από το 1830 δηλαδή και μετά, κατοικήθηκε από εποίκους, που ομαδικά έφταναν στην περιοχή, εξαιτίας, κυρίως, των πολιτικών και οικονομικών ανακατατάξεων. Μία από αυτές τις ευρύτερες ομάδες ήταν και οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, που, λόγω, των γνωστών σε όλους εξελίξεων, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν πατρογονικές εστίες, κατοικημένες από Ελληνες περί το 10 π.χ αιώνα. Έτσι , μετά την καταστροφή της Σμύρνης, πρόσφυγες από 46 περίπου μικρασιατικούς οικισμούς εγκαθίστανται στο Λαύριο από το 1922 μέχρι το 1924, και σποραδικά, έως το 1930. Το Λαύριο γίνεται η νέα πατρίδα για εκατοντάδες Πόντιους, Αφησιανούς, Κουταλιανούς, Αρετσιανούς και Κωνσταντινουπολίτες. Οι πρόσφυγες μαζί με τις ψυχές, τους πόθους και την παντοτινή ψευδαίσθηση του νόστου μεταφέρουν στους νέους τόπους εγκατάστασής τους, τα έθιμα, τις συνήθειες, τις γιορτές και τα ιδιαίτερα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά τους, που δίνουν μια νέα ζωντάνια στον ήδη πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της Λαυρεωτικής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι Κουταλιανοί, που μεταφέρουν από την ιδιαίτερη πατρίδα τους της γιορτή της Παναγίας της Φανερωμένης, αλλά και όλοι εκείνοι οι πρόσφυγες, που αναγεννούν το εμπορικό Λαύριο με την εφευρετικότητα, την αποφασιστικότητα, τη δημιουργικότητα κα την αποδοτικότητά τους. Όσον αφορά το βιοποριστικό προσανατολισμό τους απασχολούνται κυρίως στη Γαλλική και την Ελληνική Εταιρεία των μεταλλουργείων Λαυρίου, ενώ κάποιοι Κουταλιανοί και Αφησιανοί κατευθύνονται στη ναυτιλία ή στρέφονται στη σπογγαλιεία και την αλιεία. Ο τομέας, όμως, στον οποίο διέπρεψαν οι πρόσφυγες, χάρη στο ξεχωριστό τους δαιμόνιο, όπως άλλωστε και προαναφέρθηκε, ήταν το εμπόριο.
Οι πρόσφυγες, αρχικά, τοποθετούνται πρόχειρα σε σκηνές, που στήθηκαν στην παραλία, σε υπόστεγα και αποθήκες της Ελληνικής Εταιρείας, σε επιταγμένα σπίτια στο Νυχτοχώρι και σε οικήματα της Ελληνικής Εταιρείας στα Σπανιόλικα, ενώ αργότερα εγκαθίστανται στο συνοικισμό του Αγίου Ανδρέα σε καταλύματα, που τους παραχωρούνται από τα αρμόδια Υπουργεία. Με την προκοπή τους, την αποφασιστικότητα και τη φιλεργία τους γρήγορα κατορθώνουν να ορθοποδήσουν, να δημιουργήσουν το δικό τους βιος και να αναδειχτούν σε σημαντικά μέλη της τοπικής τους κοινωνίας, χαρίζοντας μέρος από την ευβουλία και την κουλτούρα τους.